Разумны, актыўны, аўтаномны дом — рэальнасць ці мара?

— Павел, Дзяніс, падзяліцеся сваім досведам. Якая сістэма энергазабеспячэння ў вашых дамах?

Раманюк: У маім доме стаіць электрычнае ацяпленне, але калі я знаходжуся там, то палю печкі-буржуйкі. Увесь астатні час я карыстаюся электраацяпленнем. Дома цёплыя электрычныя падлогі, а на сценах электрычныя абагравальнікі. Калі я з'язжаю, то дома з дапамогай электрычнасці трымаецца плюсавая тэмпература.

Калісці, яшчэ ў 2007 годзе я сваімі сіламі зрабіў сабе "разумны" дом. Недзе за 150 долараў я набыў прыборчык, у які ўстаўляецца тэлефонная сімка, У базу гэтага прыбора занесены мой і жончын нумар тэлефону, то бок ён рэагуе толькі на нашыя званкі. Гэты прыбор дазваляе кіраваць двума контурамі — электрычнымі лініямі, можа іх замкнуць-разамкнуць. І калі мне патрэбна падтрымліваць стабільную тэмпературу, то працуе адзін контур. А калі я еду на хутар і хачу, каб да майго прыезду тэмпература паднялася, напрыклад, да +18 градусаў, я тэлефаную і ўключаю другі контур. І дзесці за дзень другі контур з моцным абагравальнікам разагрэе мне ўвесь дом. Калі раптам у мяне памяняліся планы і я не еду па нейкай прычыне дадому, то я зноў тэлефаную і адключаю другую лінію.

За год такога спажывання электрычнасці выходзіць прыкладна 500 долараў, але такі кошт мяне задавальняе. Плюс за год спажываецца прычэп дроваў для буржуек.

Бераснеў: У нас была такая жыццёвая сітуацыя, калі перад намі стаяў выбар: альбо мы пераязджаем у новапабудаваны дом, альбо працягваем здымаць кватэру ў Мінску. У новы дом не была праведзена электрычнасць. І каб забяспечыць сябе электрычнасцю, мы купілі аўтаномную сонечную станцыю. Станцыя каштавала нам 5,5 тысяч долараў плюс генератар, усё разам 6 тысяч долараў. З канца красавіка да пачатку лістапада амаль усю энергію мы атрымліваем ад сонца. А зімой, з лістапада па красавік, мы фактычна жывем на бензінавым генератары, бо выпрацоўка энергіі з сонца мінімальная. І калі вельмі пашанцуе, то за дзень можа назбірацца 150-170 Вт*г.

Калі мы вырашылі жыць з такой аўтаномнай станцыяй, то папярэдне па максімуму скарацілі ўсё спажыванне электрычнасці. Пачынаючы ад таго, што ўсе лямпачкі ў доме светадыёдныя па 5 Вт, і заканчваючы тым, што першую зіму мы жылі без лядоўні наогул. А зараз ва ўсім доме больш за ўсё спажывае лядоўня і помпа, якая падымае ваду з свідравіны.

У нас 4 панэлі і разам яны даюць 1кВт энергіі. Інвентар дазваляе выцягваць нагрузку да 4кВт. Гэта значыць, у добры сонечны дзень, можна падключыць адначасова шмат чаго, у тым ліку баўгарку і шліфавальны станок. Акумулятары дазваляюць накапліваць 4 па 200 А*г.

Але шчыра сказаць, калі б у нас была электрычная лінія, то мы б ні чым гэтым не займаліся, а проста падключыліся б да лініі і жылі б сабе, як белыя людзі.

— Якія ўвогуле віды альтэрнатыўнага энергазабеспячэння сёння можна прымяніць у сябе дома ў Беларусі?

Быстрык: Я тут адзіны тэарэтык. У мяне няма свайго загараднага дома пакуль што. Я пералічу самыя асноўныя, зразумелыя і распаўсюджаныя. Сонечныя калектары для нагрэву вады, сонечныя панэлі для атрымання электраэнергіі, сучасны кацёл доўгага гарэння на дровах ці на шчапе.

Я б яшчэ назваў цеплавую помпу, маецца на ўвазе — паветраную — той жа кандыцыянер, толькі больш адаптаваны для працы і як награвальнік таксама. Усе сучасныя паветраныя помпы працуюць і на ахалоджванне, і на награванне. Ужо цяжка знайсці тыя, што працуюць толькі на ахалоджванне.

Гэта лічыцца аднаўляльнай крыніцай энергіі, таму што выкарыстоўвае ўнутраную энергію паветра. Чым паветраная помпа выгадна адрозніваецца ад цёплай падлогі, звычайнага электранагравальніка ці электрычнага катла? Ува ўсіх электрапрыладаў 100% энергіі даюць +/- 95% цяпла. А цеплавая помпа на 100% энергіі дае 200-300% цяпла. У самыя вялікія маразы будзе даваць тое на тое. Але гэта літаральна пару тыдняў у год.

Вятрак — гэта троху экзотыка для нашых мясцінаў. Трэба будаваць мачту, і гэта дастаткова дорага атрымліваецца ў выніку.

Раманюк: Цеплавая помпа, дарэчы, цяпер вельмі ў трэндзе. Я нават сам задумваўся, а можа, мне гэта трэба. А якая ў іх тэмпературная мяжа?

Быстрык: Ну, пры -15-20 яны ўжо аддаюць адзін да аднаго.

Раманюк: Тады няма сэнсу.

Быстрык: Не, той жа сэнс. Толькі ён працуе, як звычайны абагравальнік.

Раманюк: То бок, тупа электрычнасць будзе паліць?

Быстрык: Так, як электрычны кацёл. Але пры гэтым улетку ён застаецца звычайным кандыцыянерам.

- Якія кошты на ўсе гэтыя крыніцы энергіі?

Быстрык: Ёсць монаблокі, якія могуць пару тысячаў долараў каштаваць, а ёсць сістэмы, інтэграваныя ў сістэму ацяплення дома. Яны будуць каштаваць каля тысячы.

Бераснеў: Можна сказаць, што альтэрнатыўная сістэма можа каштаваць ад 200$, а вышэй мяжы няма. Усё залежыць ад таго, якія патрэбы і магчымасці ёсць у чалавека. Напрыклад, можна паставіць прамысловы вятрак за пару мільёнаў долараў.

Быстрык: Але ён не вырашыць усе праблемы, бо бывае штыль, а бывае, што такі вятрак дасць табе зашмат энэргіі і з гэтым трэба нешта рабіць.

Бераснеў: Кошт сістэмы можа пачынацца ад 50$, калі чалавек купіць сабе маленькую сонечную панэльку і нейкі просценькі кантролер. І гэтага хопіць, каб зараджаць мабільны тэлефон. Гэта таксама альтэрнатыўная сістэма, але каштуе яна ў межах 100-200$.

Быстрык: Хтосці не хоча вазіцца з дровамі, а хоча каб усё працавала аўтаматычна. У кагосці няма электрычнасці і патрэбная альтэрнатыва. А ў кагосці падведзены газ, і ніякія іншыя пытанні чалавека не турбуюць, бо танней і зручней за газ у нас цяпер нічога няма.

— Якія перавагі «разумнага» дома?

Быстрык: «Разумны дом» — гэта агульны цэнтралізаваны працэсар, які кіруе пры дапамозе кантролераў і датчыкаў, каб зададзеныя параметры мікраклімату падтрымліваліся ўнутры дома.

Сёння у Беларусі канцэпцыя «разумнага» дома троху адрозніваецца ад агульнасусветнай. Цяпер «разумны» дом, гэта калі багатыя людзі ставяць розныя сістэмы, каб паказаць, што ў іх з тэлефона адкрываецца гараж, вокны і г.д. Вядома, тут бачны вялікі патэнцыял для энергазберажэння, бо тут бачна як энергазатраты залежаць ад навакольнага асяродздзя, якое мы можам кантраляваць. На беларускім рынку шмат такіх тэхналогій, можна набыць даволі шмат камплектуючых, з якіх можна сабраць кантролеры, датчыкі і працэсары.

Ёсць нават фірмы, якія дазваляюць індывідуальна сабраць сістэму. Адзінае пытанне — навошта? Вось у Дзяніса Раманюка цалкам рабочая схема, дзе тэхналогія выкарыстоўваецца для таго, каб дом нагрэўся да прыезда гаспадароў.

Раманюк: Але калі ёсць грошы і табе патрэбны камфорт, чаму не зрабіць разумны дом з ралетамі, якія можна адчыніць з тэлефона, з гарожом, з усім?

Бераснеў: Я пастаянна гляджу ў інтэрнэце розныя сістэмы, якія можна ўсталяваць у доме, але мяне стрымлівае марнаванне майго хатняга бюджэта і адсутнасць электрычнасці. І калі, здаецца, знайшоў нешта зручнае, гляджу — бац! — яно патрабуе вай-фай роўтэра і будзе пастаянна спажываць электрычнасць. Таму адкладаю. У доме пакуль што стаіць літаральна пара датчыкаў, якія кантралююць тэмпературу энерганосбітаў. Ёсць сэнс паставіць датчыкі працечкі вады, каб у тваю адсутнасць дом не заліло. Ці даць сігнал дому, каб да твайго прыезду дом нагрэў ці астудзіў тэмпературу. Усё гэта можна рабіць, але калі ты дакладна разумееш, навошта яно табе і ці ты будзеш гэта рэальна выкарыстоўваць.

Раманюк: У мяне дома стаіць яшчэ адзін прыбор, які мерае тэмпературу на вуліцы і ў ванным пакоі. Там таксама стаіць сімка, і калі тэмпература пачынае падаць, прыбор дасылае мне смс. Калі раптам знікае электрычнасць — таксама прыходзіць смс. І яшчэ там стаіць датчык працечкі, які звязаны з падлогай. І калі на падлозе з'явіцца вада — зноў жа прыйдзе смс. І ўрэшце, праз гэтую прыладу магчыма ўключыць які-небудзь электрапрыбор, напрыклад святло ці абагравальнік.

— Якая мусіць быць канструкцыя дома, каб яна дапамагала яму быць энергаэфектыўным?

Быстрык: Як кажуць у Еўропе, «самае таннае — не мець выдаткаў». Вядома, на зберажэнне энергіі ты таксама выдаткоўваеш грошы. І вось адна з такіх крыніц зберажэння энергіі — гэта цёплы дом.

Бераснеў: Калі людзі ў нас будуюць хаты, мала хто задумваецца пра энергаэфектыўнасць.

А потым, калі ты пачынаеш у доме жыць, то разумееш: «О, а можна вокны паставіць цяплейшыя, а можна было дадаткова сцены уцяпліць, а лепш бы мы акно на поўначы зрабілі меншым, а на поўдзень большым». А пра гэта ніхто не думае, хаця лепш прысвяціць гэтаму час і перад будаўніцтвам вывуць нейкія простыя штукі. Напрыклад, паставіць перад акном каменную сцяну, і яна будзе награвацца ад сонца і дадаткова грэць дом.

Цікава, што будаўнічыя канторы таксама асабліва нічога не падказваюць. Ты прыходзіш, як быццам, да спецыялістаў, а ім абы дом табе прадаць. А потым прыяжджае брыгадзір, які троху разбіраецца, у яго ўжо іншы падыход. А чалавека, які наўогул бы мог пракунсальтаваць цябе, як паставіць дом, амаль немагчыма знайсці.

Раманюк: А з чаго пабудаваны ваш дом?

Бераснеў: У нас каркасны дом. І калі мы выбіралі, як будаваць, то павярнулі прыгожую тэрасу на лес, а вялікія вокны вывелі на поўнач. Можна сказаць, што мы патрапіліся на ўсе касякі. Мы нават не зрабілі вентыляцыю, проста меркавалі, што будзем адчыняць вокны і праветрываць. Але гэта мадэль, якая зусім не працуе. І зараз цяжка ўжо нешта правіць, а лепш падумаць пра гэта ўсё на этапе будаўніцтва.

Быстрык: У Беларусі, калі ўцяпляецца дом, кладуць 10-15 см. уцяпляльніка акрамя асноўнай сцяны. Але калі я абмяркоўваў гэтае пытанне з экспертамі, то кажуць, што з пункту гледжання энергазберажэння, патрэбна ўцяпленне ў 30 см. І гэта каштуе грошай, каб усё абшыць. Але пасля будзеш выдаткоўваць значна менш на электрычнасць і ацяпленне.

А калі казаць аб праекце максімальна аўтаномнага дома, то я магу саслацца на праект — Active House. Гэта сучасная канцэпцыя, распрацаваная ў Даніі.

У гэтый канцэпцыі звяртаецца ўвага на тры галоўныя пытанні: камфорт для людзей, якія там пражываюць; устойлівасць гэтага будынку (матэрыялы з якіх зроблены дом, выпрацоўка электраэнергіі, эксплуатацыя і нават утылізацыя такога дома) і энергаэфектыўнасць, то бок, колькі ты спажываеш электрычнасці, колькі выдаткоўваеш, колькі спажываеш CO2 і г.д. На дадзены момант я лічу гэтую канцэпцыю аптымальнай, і мы павінны арыентавацца на гэтыя праекты.

— Ці ёсць такія праекты ў Беларусі?

Быстрык: У Беларусі ёсць адзін такі праект, які мае нават дацкі сертыфікат аб прыналежнасці да Active House.

— Павел — адзін з піянераў аўтаномнага жыцця ў Беларусі. Ці ёсць увогуле ў беларусаў патрэба ў такіх дамах?

Быстрык: Трэба сыходзіць перадусім ад патрэбаў. Патрэбна электрычнасць, ацяпленне, якое залежыць ад тэмпературы на вуліцы і якасці ўцяплення, патрэбна гарачая вада.

Бераснеў:

Хочаш мабілку? Ставіш невялікую сонечную панэль. Хочаш гарачую ваду ў душы? Трэба яшчэ нешта думаць. А потым ты хочаш сабе катэдж на 200 квадратаў, дзе аўтаматычна адчыняюцца вокны і зачыняюцца дзверы… тады і ўкласці трэба дафіга.

Быстрык: Калі казаць пра аўтаномнасць электрычную, асабліва ўзімку, то пытанне вырашаецца ветраком, які трэба паставіць на вышыню 15 метраў. Але такі вятрак каштуе 10-15 тысячаў долараў. Але калі ў цябе ёсць такія грошы — ты можаш быць аўтаномным.

— Якія ёсць сусветныя трэнды ў альтэрнатыўнай энергетыцы?

Быстрык:

І пераходзяць на аднаўляльныя крыніцы энэргіі. Ёсць Парыжскае пагадненне, якое накіравана запаволіць кліматычныя змены. Пагадненне падпісалі калі 200 краін, у тым ліку Беларусь. Нехта можа не верыць і адмаўляць глабальныя змены клімату, як робіць Дональд Трамп і яго сябры. Тым не менш, гэтая праблема існуе і даказана навукоўцамі.

— Што з сусветных трэндаў можна прымяніць у Беларусі?

Бераснеў: У нас людзі глядзяць, калі нейкая тэхналогія пачынае таннець, то яны хутка з'яўляюцца на нашых хатах. Напрыклад, тыя ж сонечныя калектары пачынаюць шырока распаўсюджвацца. Гэта проста супер-спосаб летам нагрэць ваду. Ты ўкладаеш пару сотняў баксаў і летам маеш сваю гарачую ваду. Таксама патаннелі сонечныя панэлі для электрычнасці, і ўжо можна не так дорага забяспечыць сябе святлом на лецішчы.

Быстрык:

Бо кожны будзе глядзець на ўласную выгаду. І з'яўленне альтэрнатыўных відаў энергазабяспячэння дзяржаве сёння не выгадна.

Раманюк: Будуюць жа атамную станцыю.

Быстрык: Як мінімум, дзяржаве патрэбна, каб былі спажывальнікі. Бо мінэнерга у нас манапаліст. І ніхто не можа прадаваць энергію — ці цеплавую, ці электрычную, без яе ведама і без яе санкцыяў.

Бераснеў: На жаль, пра цікаўнасць дзяржавы да альтэрнатыўнай энергетыкі цяжка казаць. З аднаго боку, дзяржава дэкларуе пра сваю цікаўнасць да развіцця вёсак, а потым пачытаеш навіны, што людзям, якія пераехалі ў Стаўбцоўскі раён, выстаўляюць рахункі за падведзеную электралінію ці за праведзеную дарогу. І там фігуруюць такія шалёныя сумы, што атрымліваецца, што дзяржава не зацікаўлена ў сельскіх жыхарах, а мы тут кажам пра зацікаўленнасць у альтэрнатыўнай энергетыцы. Можа, і дэкларуецца пра зацікаўленнасць, але па фактах гэтага не скажаш.

Раманюк: Ну, вось, я чуў, што пад Чэрыкавам будуць зараз будаваць сонечную станцыю, але рабіць гэта будуць не беларусы, а кітайцы.

Быстрык: