«Трэба ставіць мэты ды ісці да іх»

Дома Наталля завіхаецца па гаспадарцы — гатуе абед на гасцей і сваю сям’ю — дзесяцігадовай Варвары і сямігадовага Мірона. Чакаючы, калі гаспадыня вызваліцца, я ўтаропілася ў вакно — сёння ў мяне тасама ёсць магчымасць палюбавацца ваколіцамі Нацыянальнага парка Браслаўскага, дзе сям’і Фурманавых пашчаслівілася знайсці свой прытулак.

Наталля нарадзілася ва Ўкраіне, у Чарнігаўскай вобласці. І несвядомы дашкольны перыяд правяла ў дзядулі на вёсцы, якая знаходзілася ў ста кіламетрах ад Гомеля. Да Чарнігава было столькі ж, але так як спалучэнне з Чарнігавам было толькі па аўтамабільных дарогах, якія знаходзіліся ў вельмі дрэнным стане, а да Гомеля хадзілі цягнікі, то многія мясцовыя ездзілі на працу і на закупы ў Гомель. А сям’я Наталлі і ўвогуле з часам пераехала туды жыць, дзе дзяўчынка і пайшла ў школу.

Маё пытанне, адкуль з’явілася жаданне пераехаць у вёску, прыводзіць жанчыну ў замяшанне:

— Не ведаю, проста нейкі шчаўчок адбыўся. У адзін момант зразумела — усё, трэба ехаць. Я моцна не аналізавала. Ужо сёння, калі падумаць, то напэўна, усё гарадское для мяне згубіла сэнс.

Дзеля вясковай мары Наталлі нават давялося ахвяраваць адносінамі. Колішні малады чалавек не захацеў раздзяліць з дзяўчынай такі лёс.

— Проста тады ў мяне быў нейкі выразны намер і не было ніякіх апасенняў. Я была ўпэўненая, што ў мяне ўсё атрымаецца. Знайшла сабе кліентаў для ўдаленай працы дызайнеркі. І ўсё пайшло-паехала.

Так Наталля пераехала ў дзядулеву хату ва Ўкраіне на мяжы з Беларуссю. Там у яе было некалькі спробаў адносінаў. Аднак ніводныя з іх не працягнуліся доўга. Праз нейкі час Наталля ўсё ж выйшла замуж і нарадзіла дзяцей. А затым яны з сям’ёй купілі дом у Рэчыцкім раёне Гомельскай вобласці і пераехалі ў Беларусь. Але адносіны з мужам таксама неўзабаве скончыліся. І тады Наталля знайшла свой новы дом на Браслаўшчыне.

— Здаецца, я заўсёды разумела гэта, калі заводзіла стасункі, але ўсё адно спадзявалася, што сітуацыя выправіцца. Таму адносіны і не складваліся. На самой справе, на вёсцы нашмат больш усяго трэба, нават не ўлічваючы будоўлю. Там складаней жыць.

Наталля прызнаецца, што і ёй цяжка даваць рады з вясковым побытам. Але не настолькі, каб усё кінуць. А яшчэ летась працы было нашмат больш — трэба было насіць у хату ваду і дровы, паліць печкі. Аднак сёлета ў Фурманавых ужо электраацяпленне і свідравіна з вадой. Хаця печкі гаспадыня разбіраць не спяшаецца і нават назапасілася дровамі. На ўсякі выпадак.

— У горадзе ёсць тое, што пужае мяне больш, чым жыццё ў вёсцы. Людзі, перш за ўсё. Вельмі шмат людзей. Пастаянна трэба камунікаваць. Шмат машын. Нават страшна выязджаць у горад на сваім аўто. У нас тут у Браславе два светлафоры. Калі ты ў грорадзе — да прыроды далёка ехаць. А тут прырода — адразу за парогам.

У гэтым плане і з дзецьмі на вёсцы нашмат прасцей, кажа Наталля. Яна з жахам успамінае той кароткі час, калі ім з сям’ёй давялося жыць у Гомелі.

— Пакуль збярэш гэтых дзяцей, пасля проста сядзіш дзве гадзіны на лаўцы, глядзіш, як яны граюць у пясочніцы — то бок, у іх адна маленькая прастора, і тое з нейкім смеццем, коркамі, акуркамі. Бо ўдзень там дзеці гуляюць, а вечарам — ужо не дзеці. У вёсцы ж, асабліва летам, яны прачнуліся, апранацца нават не трэба — выйшлі сабе ўва двор і гуляюць.

Наталля не ідэалізуе вясковае жыццё. Яна разумее і недахопы, напрыклад, адлегласць да школы — па дзяцей прыязджае аўтобус. Хаця з іншага боку — да Браслава, дзе знаходзіцца школа, на машыне ўсяго 15 хвілін па трасе. У горадзе, бывае, даўжэй да школы дабірацца. Малым таксама не хапае зносін з аднагодкамі. Тым не меней, гэтыя мінусы не пераважваюць усе плюсы, якія жанчына тут знайшла.

Па адукацыі Наталля — дызайнерка паліграфіі. Аднак, захапленне раслінамі прымусіла яе заняцца траўніцтвам.

— Я з дзяцінства любіла расліны — і дрэвы з костачак вырошчвала, і тканіны зёлкамі афарбоўвала — што я толькі не рабіла! І вось, знайшла сваю справу.

Хоць і здаецца, што асноўная праца з зёлкамі адбываецца ўлетку пры зборы, на самой справе, узімку таксама хапае, чым заняцца: парэзаць, расфасаваць, змяшаць, скласці зборы, упакаваць, зрабіць этыкеткі, падпісаць, адправіць. Акрамя таго Наталля робіць сіропы і мазі — а для гэтага трэба памалоць, настаяць матэрыял. А яшчэ хочацца і вучыцца, прызнаецца яна.

Асноўныя веды Наталля бярэ з кніжак. Яны даюць магчымасць сістэматызаваць інфармацыю. Таксама зельніца праходзіла некалькі курсаў, сярод якіх — “Навуковае траўніцтва” па доказнай фітатэрапіі ў навучальным цэнтры “Обитель”. Цяпер праходзіць брытанскія курсы па-ангельску. Хаця жанчына прызнаецца, што чым больш вучышся, тым больш узнікае пытанняў. Таму працэс гэты бясконцы.

— Ёсць пытанні, у якіх я ўжо разабралася. Лёгка вырашыць праблемы са стрававальнай, нервовай сістэмамі, запаленчых працэсах. Усё, у чым я разабралася, у мяне з’яўляецца ў зборах. Адны з апошніх збораў, якія я рабіла, — дыябетычны і сустаўны. А вось, напрыклад, па гінекалогіі я не ўсё разумею. Там куча гармонаў, кожная зёлка ўплывае на розныя гармоны, ёсць супрацьпаказанні, шмат асаблівасцяў.

Штосезон Наталля загатаўлівае больш за 100 відаў зёлак у вялікіх аб’ёмах. Уся хата застаўлена 40-літровымі кантэйнерамі — іх тут некалькі дзясяткаў. І гэта прытым, што бліжэй да Новага году запасы значна змяншаюцца.

Пачынаецца нарыхтоўка яшчэ ранняй вясной са збору кляновага і бярозавага соку, пупышак бярозы, таполі, кветак падбелу і чаромхі. У пошуках патрэбных зёлак Наталлі часам даводзіцца пераадольваць даволі вялікія адлегласці. Напрыклад, па скрыпень і ісландскі мох яна ездзіць аж за 150 кіламетраў. А некаторыя ўвогуле не сустракаюцца ў дзікай прыродзе, таму іх трэба саджаць у сваім агародзе. На збор кожнай зёлкі выдаткоўваецца розны час.

— Крапіву збіраць хутка — яна вялікая. А вось, калі гэта, напрыклад, кветкі шыпшыны на калючым кусце, то так хутка і так шмат ужо не атрымаецца сабраць. Акрамя таго, яны ж усе растуць у розных месцах. Але ў мяне ўжо ёсць маршруты, і калі я еду ў лес, то ведаю — трэба туды, туды і туды заехаць. Тым не меней, на самой справе, збіраць — не самае складанае. Рэзаць — мой самы нелюбімы занятак, вельмі складаны. Крывавыя мазалі — мае спадарожнікі.

Наталля вельмі адказна ставіцца да збору матэрыялу — пільна выбірае месца, каб не было паблізу дарог, прадпрыемстваў і нават людзей.

— Мне часта кажуць: чаму ты не возьмеш сабе памочнікаў? Дапамагалі б табе збіраць зёлкі. А мне страшна — я не буду ведаць, дзе гэтая трава расла.

Лідэры сярод зёлак — скрыпень (выкарыстоўваецца як база для многіх збораў) і вятроўнік. Ён мае адаптагенныя ўласцівасці, дапамагае эндакрыннай, імуннай, нервовай сістэмам, мае супрацьзапаленчыя і гастрапратэктарныя ўласцівасці. Сярод самых папулярных збораў — грудны ад кашлю. Яго можна піць усім. Сама Наталля кажа, што калі б трэба было пакінуць толькі тры зёлкі, яна б выбрала вятроўнік, дзядкі і корань лопуха.

Часцей за ўсё кліенты звяртаюцца да Наталлі з канкрэтнай праблемай па здароўі, і яна індывыдуальна для кожнага складае збор. Часам гэта вельмі няпроста.

— Напрыклад, чым старэйшы чалавек, тым больш у яго спадарожных захворванняў, хутчэй за ўсё, ён прымае нейкія лекі, таму там шмат нюансаў. Бывае, звяртаюцца два чалавекі з адной праблемай — людзі аднолькавыя, зборы аднолькавыя, аднаму дапамагае, а другому — не, — наракае траўніца.

Наталля кажа, што да яе пажадана звяртацца з ужо выстаўленым дыягназам і лепей узгадніць прыём зёлак з урачом. Бо сама яна ні ставіць дыягназы, ні інтэрпрэтаваць аналізы не мае права. Калі чалавек проста прыходзіць і кажа, што яму нешта баліць, яна можа зрабіць агульны супрацьзапаленчы збор. Але калі ён хоча, каб дапамагло канкрэтна ад яго праблемы, то трэба канкрэтны дыягназ.

Даволі частая гісторыя, калі ў фітатэрапію прыходзяць людзі ад безнадзейнасці, маўляў, не дапамагае традыцыйная медыцына — паспрабую зёлкі.

Праз тое, што траўніцтва, можна сказаць, у беларусаў у крыві, многія думаюць, што ведаюць, як ужываць зёлкі, але на самой справе гэта не так, лічыць Наталля. Многія ведаюць, што чабор супакойвае і дапамагае ад кашлю, але нейкія больш глыбокія веды часта неправераныя і бяруцца з ненадзейных крыніц. Або некаторыя лічаць, што калі дапамагло іх бабулі, то дапаможа і ім. Аднак насамрэч не ўсё так проста.

— Напрыклад, мая суседка паіла сваіх унукаў палыном, калі ў іх балелі жываты. Малым стала лепш. Але я ведаю, што палын дзецям супрацьпаказаны. Многія таксама выкарыстоўваюць піжму як глістагонны сродак для дзяцей. А я разумею, што гэта не самы бяспечны сродак сярод зёлак. Я ўпэўненая, што такія спосабы маюць свае вынікі і добра, калі ўсё заканчваецца добра. Аднак калі ведаеш нюансы, то лепей перасцерагчыся і выбраць больш бяспечны спосаб лекавання.

Нават сама Наталля, калі толькі пачынала займацца зёлкамі, не ведала, што яны маюць такое моцнае ўздзеянне на арганізм чалавека.

— Мне здавалася, ну, трава, мае супакаяльны эфект, можа вырашыць нейкія лёгкія праблемы. І толькі з часам даведалася, што зёлкі спраўляюцца з дастаткова сур’ёзнымі захворваннямі. Напрыклад, дапамагаюць пры дыябеце, наладжваюць гарманальны баланс, з дапамогай іх вельмі лёгка кіраваць імунітэтам. Напрыклад, бузіна — гэта проста чараўніцтва нейкае.

Тым не меней нашкодзіць сабе зёлкамі дастаткова складана.

— Пятрушка, кроп — гэта ж таксама травы. Але мы іх ужываем у салатах без апасенняў. Тое ж і з іншымі зёлкамі. Нават у рамонка і мяты ёсць супрацьпаказанні. Уся справа ў тым, як іх прымаць. Звычайна, у лекавых мэтах кладзецца дзве сталовыя лыжкі матэрыялу на кубак. Калі ўжываць проста як гарбату, то дастаткова і адной чайнай лыжкі.

Эфект ад прыёму зёлак можа быць заўважны праз тыдзень-два. Але чалавечы арганізм даволі хутка прывыкае да траваў. Таму прыкладна кожныя два месяцы лепш мяняць збор, альбо рабіць перапынкі ў прыёме.

Наталля частуе нас гарбатай з ферментаваных лістоў і кветак чаромхі і занураецца ва ўспаміны.

— Калі я толькі пачынала займацца траўніцтвам, купіла сабе некалькі слоікаў. Туды змяшчаліся ўсе запасы.

Сёння гэтыя слоікі сціпла стаяць на палічцы і губляюцца сярод вялізных кантэйнераў, запоўненых зёлкамі. У такіх аб’ёмах трымаць матэрыял дома вельмі цяжка, прызнаецца жанчына. Яна нават баялася сутыкнуцца з выгараннем. Але вельмі моцна матывуюць падзякі ад людзей, якія атрымліваюць станоўчы вынік.

Таму ў планах у Наталлі зрабіць паўнавартасны музей-майстэрню траўніцтва ў суседнім пакуль закінутым доме. Там можна будзе паслухаць лекцыі, пачытаць тэматычныя кнігі, панюхаць зёлкі, скласці самастойна збор, пакаштаваць. Аднак на шляху да гэтай мары жанчына сустрэлася з перашкодамі.

Часта надвор’е ўносіць свае карэктывы. Напрыклад, сёлета яно даволі моцна зашкодзіла працэсу. Наталлі было цяжка падабраць час для збору зёлак, бо яны пастаянна былі мокрыя. Прапусціш пару гадзін сухога надвор’я — і ўсё. Таму ў сярэдзіне лета жанчына зразумела, што не выцягне і вярнулася ў дызайнерскую працу. Што дазволіла ёй закрыць усе фінансавыя дзіры — заплаціць рэшту па электраацяпленню, прабурыць свідравіну, адрамантаваць машыну.

— А грошы, якія зарабляю, ідуць на сям’ю, а не на музей. Таму, верагодна, трэба выбраць іншы шлях — зарабіць грошай і тады зрабіць музей. Магчыма, дзеля гэтага мне давядзецца нават прапусціць адзін зёлкавы сезон.

Наталлі вельмі не хацелася б гэтага рабіць, але на жаль, зёлкі пакуль не прыносяць дастатковага прыбытку і займаюць увесь час. Наперадзе яшчэ зіма, калі працы з травамі менш і можна засяродзіцца на грашовай дызайнерскай працы. Таму ў нашай гераіні яшчэ ёсць надзея, што атрымаецца і зарабіць грошай на музей, і не прапускаць каштоўны сезон працы з травамі.