Інвестар на "хіміі"

Здаецца, Валерый разбівае ўсе стэрэатыпы адносна даўншыфтынгу, які многія ўспрымаюць як долю бедных хіппі. Чалавек, які ўваходзіў у топ-200 самых багатых людзей Беларусі, інвеставаў у стартапы і сацыяльныя праекты, у гэтыя хвіліны ходзіць перада мной у брудных кроксах і старамодным расцягнутым швэдары, апранутым наверх аранжавага камбінезона. А на падворку стаіць бліскучы Ягуар (свой Ферары Валерый ужо прадаў, а Дождж Рам у рамонце). Наколькі сённяшні стан рэчаў — вымушанае выйсце ці свядомы выбар?

— Калі б не прысуд, думаю, я б усё адно сёння быў тут, у Бараве. Сюды мы пераехалі яшчэ перад выракам, калі пачаўся кавід. Склалася незразумелая сітуацыя з падарожжамі, да якіх мы прызвычаіліся. Мае сябры па ўсім свеце пазачыняліся ў сваіх кватэрах на месяцы. А мой гештальт пажыць у вёсцы быў не закрыты, таму хацелася атрымаць гэты досвед. І мы вырашылі пераехаць у вёску.

Задоўга да гэтага Валерый з жонкай Таццянай купілі ў Бараве хату, якая доўга стаяла без справы. І толькі з пачаткам пандэміі сям'я вырашыла давесці яе да ладу. Тады яны падрыхтавалі тут базу. І калі Валерыю вынеслі вырак, усё склалася. Ён мог выбраць любое месца ў межах Беларусі і выбраў Барава.

— Не было б суду… Думаю, усё адно ўсе гэтыя рэвалюцыйна-кавідна-ваенныя стрэсавыя сітуацыі мне хацелася б пражыць тут, паглядзець на ўсе гэтыя працэсы знутры.

Эмігранцкіх настрояў у сям'і не было — яны атрымалі дастаткова гэтага досведу. Наведалі 78 краінаў, сярод якіх экзатычны Маўрыкій, блізкія Эстонія і Украіна, далёкія ЗША.

— Свет цікавы. Можна ўладкавацца ў любой краіне. Мне тут добра, я люблю Беларусь. І пакуль мне б хацелася больш часу праводзіць тут.

— Мяне могуць мабілізаваць, як і любога грамадзяніна Беларусі, але я не веру ў той сцэнарый, дзе нехта дасць зброю ў рукі такім ненадзейным людзям, як я.

Да свайго даўншыфтынгу Валерый ставіцца як да чарговай прыгоды, якая дае яму новы досвед і эмоцыі.

— Для мяне заўсёды быў вельмі важным кантраст у жыцці. Я хадзіў з сябрамі на Кіліманджару, Эльбрус, дастаткова складаныя выклікі, якія кантраставалі з камфортным жыццём бізнэсоўца ў Мінску.

— Мне падабаецца і бізнесам пазаймацца, і рукамі нешта змайстраваць, і пападарожнічаць, і сямейным чалавекам пабыць.

Крымінальную справу на Валерыя завялі яшчэ ў 2019 годзе, абвінавачанне тычылася эканамічнай дзейнасці ў 2012-2014 гадах. Тады наш герой валодаў групай кампаній, якая займалася дыстрыбуцыяй металу. У іх шэрагу была і кампанія, зарэгістраваная ў Еўропе. Для Валерыя было натуральным, што яго замежная кампанія плаціла падаткі не ў Беларусі. Але наша праваахоўная сістэма палічыла гэта ўхіленнем ад падаткаў.

Цяпер Валерыю забаронена весці прадпрымальніцкую дзейнасць напрацягу пяці гадоў. Ён не можа пакідаць межы свайго ўчастка ўначы і ў выходныя. Нельга наведваць бары ды іншыя падобныя ўстановы. Штопанядзелак асуджаны мусіць ездзіць у райцэнтр адзначацца. Таксама прыкладна раз на тыдзень да яго наведваюцца міліцыянты праверыць, ці выконвае зняволены правілы ўтрымання на хатняй "хіміі", сярод якіх ёсць і забарона на ўжыванне алкаголю.

— Адбываць пакаранне ў вёсцы нашмат прыемней. Тут мая тэрыторыя абмяжоўваецца плотам, а ў горадзе гэта былі б сцены кватэры. Да таго ж абмежаванні, якія наклаў на мяне прысуд, дадаюць драйву ў спакойнае вясковае жыццё. Напрыклад, каб нешта здабыць, трэба прыкласці намаганні, гэта пераўтвараецца ў прыгоды. Дый мне нават маральна няёмка з'язджаць, калі людзі сядзяць у турмах. Яны сядзяць — а я буду дзесьці загараць на пляжы? Я хачу таксама тут гэты час пражыць.

Мяне здзіўляе, а як жа дзеці. Іх у сям'і трое: чатырнаццацігадовы Міша, дзесяцігадовы Сцёпа і сямігадовы Ваня. Чаму яны мусяць расплачвацца за гэта?

— Яны вунь сядзяць сытыя, — смяецца Валерый.

— Я не паеду жыць у Амерыку, каб дзецям было лепш. Я паеду туды, калі мне самому будзе цікава там жыць. А дзяцей буду падстройваць пад свае эгаістычныя жаданні. У нас трое дзяцей. Усе абсалютна розныя. Іх усіх адправіць у Лонданскую школу — ці будуць яны ўсе там шчаслівыя? Я не ведаю. Мы даем ім шанец. Хочаш — чытай, я дапамагу, калі ўбачу матывацыю. Але не буду працаваць таксістам, каб вазіць дзяцей на хакей два разы ў дзень. Старэйшы дык увогуле амаль што не выходзіць без прымусу з хаты. І я да гэтага нармальна стаўлюся. Іншы час, я не паруся наконт гэтага. Значыць, ім трэба свой шлях прайсці.

Жонка Валерыя Таццяна з сынамі прыязджае толькі на выходных. Увесь астатні час дзеці вучацца ў Мінску, а Таццяна, як яна сама жартуе, "таксуе" — развозіць дзяцей па школах і гуртках. Так супала, што акурат у дзень майго прыезду ў малодшага Вані быў дзень нараджэння, і мне пашчасціла трапіць на святкаванне ў сямейным коле — да ўнука таксама прыехалі бабуля з дзядулем — бацькі Валерыя.

Каб заняць сябе на "хіміі", Валерый вырашыў давесці сядзібу да ладу — папрацаваў над хатай, сараямі, участкам, пабудаваў лазню. Упершыню ў жыцці ў яго з'явілася свая майстэрня з працоўнымі прыладамі, якімі даводзіцца вучыцца карыстацца з нуля.

— Ну, і акрамя таго, так як я разумею, што бліжэйшы час правяду ў вёсцы, мне хочацца, каб яна не вымерла, хочацца надаць ёй турыстычны драйв. Я бачу патэнцыял у сялянскіх хатах, у якіх можна ствараць гарадскія выгоды. Многім гарадскім людзям хацелася б адчуць гэты вясковы каларыт. Да таго ж месца тут маляўнічае — стаіць на беразе Нёмана.

Сёння ў Валерыя і Таццяны ўжо тры хаты ў Бараве і суседняй Латэўцы. У адной жыве сам гаспадар, у другой ужо скончылі рэканструкцыю і здаюць гасцям. У трэцяй пакуль працягваецца рамонт. Канцэпт Валерыя і Таццяны — поўная аўтаномія і самастойнасць для гасцей: ключ пад дыванком, хата прагрэтая, чыстая бялізна, інструкцыя, як распальваць печкі.

— Удзень, у асноўным, я займаюся рамонтам. Вось, ёсць чарговая хата, над якой трэба папрацаваць. Часам знаходзяцца цвярозыя мясцовыя, якія гатовыя паўдзельнічаць у праекце. Пару гадзін у дзень вылучаю таксама на працу за кампутарам і сазвоны — я дагэтуль з'яўляюся старшынём праўлення сеткі бізнес-анёлаў Angels Band. Ну, і ўсе астатнія простыя побытавыя рэчы, як пратапіць печку, прыгатаваць у ёй ежу, прыносяць мне задавальненне і дозу эндарфінаў. Увечары застаецца пачытаць кніжку, паразмаўляць з сябрамі і дзень прайшоў.

Калі наладзіць вясковы побыт для Валерыя не склала праблемы, то змірыцца з адсутнасцю матывацыі да прагрэсіўных зменаў у мясцовых жыхароў выявілася цяжка.

— Для мяне натуральна зрабіць у хаце нейкія штукі, які аблегчаць жыццё і зробяць яго камфортным, напрыклад, правесці вадаправод і каналізацыю. А тут я не бачу, каб людзі хацелі паляпшаць сваё жыццё. І стаўленне да працы тут больш падобна на сяброўскую паслугу. Гэта працуе на маленькіх праектах — разам нарыхтаваць дроваў, пасля выпіць. А вось каб ужо дом адбудаваць ці заняцца маленькім бізнесам — на гэта ўжо матывацыі не хапае. Да таго ж тыя, хто нікуды не выязджае, мысляць даволі стэрэатыпна. Калі мы элементарна просім прыгатаваць што-небудзь нашым гасцям, яны адмаўляюцца, маўляў, што мы гэтым гарадскім прыгатуем, а раптам што не так. Аднойчы нават суседка накарміла гасцей, а грошай не ўзяла.

— Напэўна, спрацаваў адмоўны адбор, калі больш матываваныя людзі з'ехалі і тут засталіся тыя, каму пасуе такі лад жыцця. Я не скажу, што гэтыя людзі дрэнныя ці нешчаслівыя. Яны іншыя. Можа, гэта мы проста звыкліся да пастаяннага варушняку, нам трэба, каб заўсёды адбывалася нешта новае. А ім так добра. Можа, гэта мы няправільныя.

А пакуль Валерый не губляе надзеі накіраваць мясцовых у стваральнае рэчышча. Напрыклад сёння, калі калі спыніліся міжнародныя грузавыя перавозкі і многія дальнабоі засталіся без працы, наш герой прапануе ім стварыць на мясцовасці кемпінгі для рыбакоў — і месца будзе дагледжанае, і грошы будуць.

— Сёння ў Беларусі мне б не хацелася ўлазіць у нейкі вялікі бізнес. Гэтаму паспрыяў і мой прысуд, і агульная сітуацыя ў Беларусі. Я пра гэта пакуль не думаю. У мяне на гэты момант ёсць час і сродкі займацца лаўкамі і ўсякай ручной працай.

З пачаткам вайны аптымізму ў развіццё ІТ-бізнесу ў Беларусі у Валерыя стала яшчэ менш, але ён не знік.

— З ацішкі ў краіне засталося толькі тое, што людзі не могуць хутка закрыць, вывезці. У вялікай перспектыве я гляджу аптымістычна на інвестыцыйны клімат у Беларусі. Але нам трэба прайсці песімістычны перыяд. Лакацыя ў нас добрая. Ёсць шмат беларусаў, якія дасягнулі чагосьці за мяжой, і многія з іх хацелі б вярнуцца і рабіць нейкія рэчы тут. Да 2020 года IT-сфера ў нас развівалася, бо была вера ў эвалюцыю. Як толькі вернецца вера, вернуцца і людзі. Зноў жа, увесь свет багацее, а мы не. І ў нас даволі нізкая база, з якой пры пазітыве будзе больш хуткі рост, чым у краінах, дзе ўжо заробкі па 5 тысяч долараў.

У гэтым турбулентным свеце Валерый не робіць планаў далей, чым на тыдзень. Ён не ўпэўнены, што ўсё жыццё будзе займацца інвестыцыямі, у тым ліку ў сацыяльныя праекты, як Social Weekend, якімі ён займаўся апошнім часам.

— Не ведаю, што будзе потым. Можа, паеду ў нейкую краіну, пабудую камуну там. Пару разоў быў на Burning Man у Невадзе ў ЗША.

Эксперымент Burning Man падштурхнуў Валерыя яшчэ да адной ідэі. Так як Штаты для яго бліжэйшыя пару гадоў закрытыя, ён стаў шукаць месца каля сябе, дзе б можна было правесці падобны сацыяльны эксперымент — стварыць своеасаблівае лецішча, вакол якога сабраць цікавых гарадскіх творчых людзей, якіх захапляе сумесная валанцёрская праца, агульныя імпрэзы. І такая пляцоўка ўжо ёсць на прыкмеце — фальварак Гута на Іўеўшчыне. Акрамя таго гэта добрая нагода аднавіць гістарычны будынак.

— Пакуль усё гэта на бюракратычным этапе паходаў у БТІ, выканкам, сельсавет. Але мы з сябрамі ўжо крэатывім, прыдумляем канцэпты на тэму, як там прымяніць сучасныя дэцэнтралізавыя сістэмы кіравання.

Паўгады, бязвылазна праведзеныя ў вёсцы, змянілі Валерыя. Тут ён зразумеў, колькі ў яго было непатрэбнага і лішняга ў горадзе, вакол чаго ён ствараў нейкі культ:

— Шмоткі, рэчы, на якія ты выдаткоўваеш час, грошы. На самой справе патрэбны сродкі вытворчасці для таго, чым ты займаешся. Калі ты займаешся камп'ютарамі, табе патрэбны камп'ютар; калі ты займаешся дрэваапрацоўкай, табе патрэбны інструмент. Карацей, тое, чым ты пастаянна карыстаешся. У горадзе прасцей паддацца спакусе. А тут я радуюся простым момантам, напрыклад, калі выходжу раніцай ува двор і слухаю птушак. Раней такога не было.

У гэты момант Таццяна, якая ўвесь час была маўклівай слухачкай нашай размовы, падкідваючы дровы ў мангал, таксама вырашыла падзяліцца зменамі, якія прынесла вёска ў іх сямейнае жыццё.

— Мы сталі больш часу праводзіць разам.

Пры гэтым Валерый не лічыць, што раней было горш. Ён упэўнены, што кожны час важны і дае каштоўны досвед.

— Вядома, даводзіцца вучыцца спраўляцца з адзінотай. Раней у мяне такога досведу не было. Заўсёды вакол было шмат людзей, варушняку, бізнесу, сяброў. І мне было цікава, як я буду адчуваць сябе ў самоце, у такой келлі. Цяпер ведаю, што адчуваю сябе добра. Але за тыдзень паспяваю засумаваць па сям'і і сябрах, таму заўсёды рады, калі яны прыязджаюць.

Адзінота таксама падштурхнула Валерыя да вывучэння будызму, які цікавіць яго перш за ўсё як філасофскі напрамак і дапамагае назіраць за сваімі пачуццямі. Ён нават пачаў ствараць своеасаблівы сад для медытацыяў: высаджвае дрэвы ў кола, у цэнтры якога плануе пабудаваць нейкі арт-аб'ект, вігвам ці артыстычную пляцоўку і фантазуе, што такім чынам у сярэдзіне можа атрымацца своеасаблівы згустак энергіі. І там будзе прыемна займацца медытацыяй ці ёгай.

— Асноўная яго ёга-практыка — гэты пні карчаваць, — смяецца Таццяна.

— Вядома, калі тут ёсць альтэрнатыва змайстраваць лаўку ці пачытаць кнігу па будызме, я выберу змайстраваць лаўку. Але калі раптам мяне пасадзяць у турму, у мяне будзе больш часу на кнігі, — падхоплівае вясёлы настрой жонкі Валерый.
Рэшту дня мы праводзім, святкуючы дзень нараджэння сямігадовага Вані. У дарогу назад я бяру з сабой у машыну бацькоў Валерыя. Раўнамерны насычаны шум хуткаснай трасы Гродна-Мінск раптам парушыў голас бацькі:

— Майстрам па дрэву стаў. Хто б мог падумаць. Бензапілу ніколі ў руках не трымаў.

— Можа, і добра, што яму далі гэты прысуд, — дадала маці. А то думалі б цяпер, дзе ён, як ён. А так, ведаем — у сваёй хаце ў Бараве.