Сабраў грошы на Швейцарыю, а аддаў на свята ў вёсцы

У абмеркаванні тэмы ўдзельнічалі актывісты розных мясцін. Уладзіслаў Юркоў, стваральнік сайту Downshifter.by, жыве сёмы год у вёсцы Валожынскага раёна. Наталля Юшкевіч нарадзілася ў Мінску, але пасля пераехала ў малое Запруддзе на Валожыншчыне. Ладзіць творчыя мерапрыемствы. Марыць стварыць "Сад 80 смакаў" і сацыяльную сетку для актыўных вяскоўцаў.

Каардынатар праграмы вясковых актыўнасцяў "Вёскалаб" Юлія Лісіца нейкі час жыла на Валожыншчыне.

Алег Куралесаў – гаспадар сядзібы ў Навасадах на Вілейшчыне. Павел Хаванскі жыве ў Вілейцы і лічыць, што часам праблемы вёсак і невялікіх гарадоў падобныя. Аляксандра Парахня актыўна далучаецца да актыўнасцяў у розных населеных пунктах.

Юркоў: Мы з жонкай у 2010-2011 гадах вандравалі па свеце. Калі вярнуліся, было сумна ў горадзе. Мінск – не Буэнас-Айрас. Але ў краіне ёсць месцы нават лепшыя за Аргентыну. Мы такое знайшлі.

Калі жывеш у адным месцы, у цябе нібы з'яўляецца лупа і ты бачыш свет усё бліжэй і бліжэй. Нарэшце бачыш заходы і ўзыходы, неба і птушак. Усё, чым займаешся, становіцца больш усвядомленым. У вёсцы вельмі ціха. На сваім досведзе я праверыў – калі вакол ціха, ты чуеш сябе. Разумееш, што табе насамрэч трэба, і можаш па-сапраўднаму рэалізаваць сябе.

Пры гэтым мара абсалютна зразумелая, таму што жытло неабходна кожнаму. На вёсцы ж этап зарабляння на жытло ўжо пераадолены, і можна ісці далей.

Куралесаў: У мяне стаяў выбар – далей жыць у Германіі, атрымліваць від на жыхарства, ці вярнуцца ў Беларусь. Я выбраў Беларусь па прычыне свабоды. Па першае, ты ужо задаволіў патрэбу ў даху над галавой. Па-другое, ты свабодны ад ціску рэкламы. Гэта мільярды долараў, якія штодня ціснуць на цябе велізарным прэсам. У такім соцыўме жыць па сваіх прынцыпах складана.

Юшкевіч: Аднойчы я наведала музей "Азярцо", дзе размешчаны драўляныя дамкі розных перыядаў. І там на мяне нахлынула фізічнае адчуванне, што вось яно – тое, як я хачу жыць.

Шукала магчымыя месцы для жылля. Знайшла такое. І там закахалася, цяпер жывём з мужам у вясковым доме.

Цяпер разумею, і што жыццё ў горадзе нашмат даражэйшае.

Лісіца: Мы з хлопцам доўга шукалі месца для супакаення. Пагоркі Валожыншчыны адгукнуліся ў сэрцы. Пераехаць мы вырашылі, таму што былі перагружаныя візуалам і гукамі горада. Хацелася піць каву, лежачы ў траве, глядзець на зоркі, дыхаць чыстым паветрам – і не раз на месяц, а як мага часцей.

Хаванскі: Мне падабаецца жыць у Вілейцы, але ёсць дом за горадам, яшчэ там жылі прабабуля і прадзед. У Мінску мне не падабаецца.

У невялікім горадзе не так дорага набыць дом. Калі дом на ўскрайку горада – там таксама ціха, і ёсць прырода.

Парахня: Я пакуль жыву ў горадзе. Але ўсё тое, пра што вы кажаце, адгукаецца ўва мне. Пакуль я на раздарожжы – горад ці вёска. Ёсць рэчы, якія яшчэ трымаюць у горадзе.

Куралесаў: Раз на два тыдні мне даводзіцца ехаць у горад. Зрабіць справы, закупіць прадуктаў.

Заўсёды імкнуся арганізаваць паездку так, каб правесці ў горадзе як мага менш часу. Пішу спіс спраў і пазначаю час, які на яго пойдзе.

Юркоў: Нашы вельмі рады, калі нешта адбываецца. Робіш канцэрт – ідзе ўся вёска. Наш сельвыканкам добра ставіцца да ідэй. Можа таму, што актывісты з выканкамам працавалі і да мяне. Але не паўсюль так. Сябры пад Гомелем расказвалі, што некалькі хат у вёсцы спаліў выканкам – каб больш ніхто не купіў. Таму што адносіны з актывістамі не склаліся.

Разам з выканкамам мы зладзілі фэст "Суседзі" ў Гародзьках. Калі звяртаешся, напрыклад, дарогу трэба рабіць, робяць. Можа, не так хутка, як у горадзе.

Лісіца: Фэст "Суседзі" быў цікавым досведам, таму што мы з аднаго боку хацелі зрабіць тое, што блізка нам, а з іншага, гэта павінна было падыходзіць уладам па фармаце.

Прыйшло даволі шмат людзей, за фестываль дзякавала адміністрацыя.

Галоўнае – каб тое, што ладзіш, было актуальна для мясцовых.

Куралесаў: Я ведаю, што па законе аб масавых мерапрыемствах, каб пазбегнуць дагавораў з "хуткімі", міліцыяй і бюракаратыяй, калі плануецца да 250 чалавек, дастаткова выканкаму паведаміць. Узгадняць не абавязкова. Накіраваў паведамленне, што будзе праходзіць такі-та форум з такой-та праграмай. Для іх быў шок, што ім толькі паведамляюць.

Улада аргументавала, што пакуль не ведаюць, што за форум. Паглядзяць, як і што, а на наступны год падумаюць, ці падтрымаць. Адзінае, што я прасіў – даць аўтобус. Таму што на фэсце выступалі прафесары, былі важныя дыскусіі. Аргументавалі, што ў нас супрацоўніцтва няма.

Юшкевіч: У вёсцы мяне прыемна ўразіла стаўленне прадстаўнікоў уладаў. Калі званіла па розных побытавых пытаннях, усе адразу адказвалі. Простае і чалавечае стаўленне, а не сацыяльная роля.

Мы ладзілі фестываль на Грушаўцы ў Мінску. Спачатку ўспрымалі насцярожана. І калі прадстаўнікі адміністрацыі зразумелі, што ў мяне мэты простыя і шчырыя, былі рады далучыцца.

Хаванскі: З вілейскімі ўладамі цяжка супрацоўнічаць. Думаю, таму што баяцца за сваё месца. Дазволіш нешта – а праверка не ўхваліць. Фестываль "Гонар продкаў" спачатку дазволілі, а праз год не дазволілі, яшчэ праз год дазволілі зноў.

Юркоў: Асноўная праблема ў вёсцы – алкаголь. У мяне два суседы памерлі. Ён танны, да яго прывучаюць з дзяцінства. Мне, напрыклад, фізрук у Гомелі наліваў гарэлку ў школе. З алкаголем узрастае крымінал. Сёння на круглы стал не патрапіла старшыня выканкама, таму што на вёсцы панажоўшчына.

На маім участку трактарыст вырашыў развярнуцца – у мяне і цяпер засталіся дзве каляіны.

Любое грамадства такое, наколькі развіта культура.

Лісіца: Нуль месцаў, дзе вяскоўцы могуць паглядзець кіно, схадзіць на канцэрт.

Юркоў: А ад таго, што няма культуры, трактарыст не падымае плуг.

Лісіца: Тое, пра што ўжо сказалі, для мяне вынік. Людзі не разумеюць, што могуць уплываць на сітуацыю. Не адчуваюць сябе гаспадарамі мясцовасці. Няма разумення, што калі бачыш праблемы, можаш уплываць на іх вырашэнне.

Людзі не ведаюць, куды сябе прыткнуць. Алкаголь – гэта спосаб заглушыць свае патрэбы.

Да таго ж, многія не разумеюць, куды можна рухацца.

Мне падаецца, што ў нашай краіне можна вырашаць першапачаткова толькі прымусова. Штрафы за тое, што не сартыруюць смецце, напрыклад.

Юшкевіч: Важна арганізоўваць месцы, дзе можна развівацца і праводзіць вольны час. У гэты вечар ён мог выпіць, але ідзе на свята, дзе будуць суседзі.

Гэта павінна быць месца, дзе ён прыходзіць не на гатовае і незразумелае. Яго варта далучыць да арганізацыі мерапрыемства. У кожнага ёсць уменне ці зацікаўленасць, якой можа падзяліцца. Напрыклад, у маладосці граў на гітары – няхай паграе для суседзяў.

Куралесаў: Я збіраў грошы, спачатку думаў на іх некалькі месяцаў пажыць у Швейцарыі. А пасля вырашыў укласці іх у фестываль "Дом ля возера". Каб паказаць мясцовым альтэрнатыву.

Усім падабалася, было з карысцю. Маёй мэтай было паказаць альтэрнатыўны адпачынак.

У бліжэйшым пасёлку ёсць музычная школа, а на канцэрты прыходзяць толькі бацькі дзетак, якія выступаюць.

Напэўна праблема ў тым, што ў дзяржавы існуе планавае выкананне. У дамах культуры працуюць не з тым, што патрэбна людзям у гэтым населеным пункце, а тое, што прадпісалі.

Для мяне алкаголь – нявырашаная вялікая праблема. Я гатовы наймаць на працу мясцовых жыхароў. Яны будуць камфортна працаваць і зарабляць. Я думаў, што калі пакажу альтэрнатыву мясцовым мужыкам, яны зменяцца. Буду запрашаць на вечары, каб паказаць альтэрнатыўны адпачынак. На жаль, усё вельмі сумна.

Каля мяне жыве мужык, які выдатна робіць нажы. Думаў дапамагчы, каб зрабіў на гэтым бізнес. Здаецца, нешта пачыналася, прыходзіць з алкаголем сябар – і напіваецца.

Апускаюцца рукі ад гэтага.

Хаванскі: Калі прапануеш наведаць мерапрыемства мясцовым навучэнцам, яны падымаюць на смех. І ідуць піць. Не столькі алкаголь праблема, колькі яго колькасць.

У Вілейцы мала куды можна схадзіць. Нават гарадскіх дыскатэк няма.

Парахня: У горадзе шмат людзей і магчымасцяў, але я бачу стэрыятып "я нічога не памяняю". Калі гаварыць пра вёску, то ўсё смецце перад тваімі вачыма, ты бачыш вынік. У горадзе ты бачыш, што тысячы іншых гэтага не робяць. І таксама не робіш.

Юшкевіч: Актывісты могуць аб'ядноўвацца – ладзіць сумесныя маршруты, дзяліцца рэсурсамі.

Лісіца: Я за кааперацыю. Але буду рада, калі мы дарасцём і да канкурэнцыі. Кропак сутыкнення ў актывістаў вельмі шмат.

Юркоў: Вельмі добра, што наогул ёсць актывісты. Мерапрыемствы адбываюцца нячаста, таму канкураваць няма за што.

Юшкевіч: Ты пачынаеш, гэта складана, затое наступным будзе прасцей.

Куралесаў: Барыс Цітовіч, як пераехаў у маладосці ў вёску і займаецца актывізмам – маё натхненне. У сталасці я хачу быць падобным да яго.

Хаванскі: Я думаў у вёсцы адчыніць качалачку, можа нехта далучыцца.

Парахня: Мяркую, што ў актывізму не павінна быць межаў. Вяскоўцы могуць ладзіць мерапрыемствы ў горадзе, а гараджане – прыязджаць са сваімі ідэямі і каштоўнасцямі ў вёску.