Ваўкоў баяцца - у лес не хадзіць

Ваўкі з самага нашага дзяцінства выступаюць у ролі пагрозлівай, галоднай, схільнай да нападу і знішчэння істоты. Спачатку казкі, а пасля – сарафаннае радыё і медыі распаўсюджваюць гэты вобраз у звыклай афарбоўцы. Асобна тут стаяць паляўнічыя, якія часта насуперак навукоўцам выдаюць за ісціну свае ўласныя ўяўленні пра папуляцыю воўка і неабходнасць яе кантраляваць (напрыклад, летась паляўнічыя і асобныя навукоўцы прапаноўвалі давесці колькасць ваўкоў да 300 галоў, што паставіла б від пад пагрозу знікнення ў Беларусі). На жаль, мы рэдка задумваемся пра тое, ці адпавядаюць нашыя веды рэчаіснасці.

Мы паразмаўлялі з Валерам Дамброўскім, старшым навуковым супрацоўнікам лабараторыі малекулярнай заалогіі НПЦ НАН Беларусі па біярэсурсах, пра ваўчыныя паводзіны, звычкі і лічбы, што тычацца беларускіх ваўкоў.

– Скажыце, спадар Валер, наколькі небяспечна сустрэць ваўка?

– Я думаю, што небяспека ад ваўкоў надуманая. Адпаведна статыстыцы, за апошнія 50 гадоў ніводны чалавек не загінуў ад нападу ваўка. Думаю, гэтая лічба шмат пра што кажа. У ваўкоў няма звычкі нападаць на людзей, гэта для іх нехарактэрна. Яны імкнуцца трымацца далей ад чалавека, не ўступаць з ім у кантакт. Гэта, так бы мовіць, мірнае суіснаванне побач.

– А што наконт шаленства?

– Ад шаленства, якое перадаў праз укус воўк, людзі гінулі, так. Але тут трэба разумець, што шалёныя жывёлы – гэта выключэнне, а не правіла. Калі здараецца эпідэмія, пра гэта піша Міністэрства здароўя. І тады, вядома, трэба паводзіць сябе больш асцярожна, улічваць, што зараз інфікаваныя жывёлы падпарадкоўваюцца не інстынктам, а сваёй хваробе. Але без звестак пра шаленства ў пэўным раёне нервавацца не трэба – здаровы воўк не мае мэты напасці на чалавека ці нават наблізіцца да яго. Дарэчы, ваўкі нашмат радзей за, напрыклад, ліс і янотападобных сабакаў пакутуюць на шаленства. Калі кагосьці і баяцца, то ўжо лепей лісу – ад яе чалавеку сапраўды больш шкоды. А людзі часта думаюць: яна маленькая, рыжая, сімпатычная, што зробіць яе ўкус?

– Як сябе паводзіць, каб сустрэча з воўкам не адбылася?

– Я б раіў не ісці ў лес ноччу, асабліва зімой, калі ваўкі галаднейшыя і здольныя на адчайныя ўчынкі дзеля таго, каб здабыць ежу. А так – ваўкі людзей часта бачаць, а мы іх – не. Ваўкоў на Беларусі шмат, але ж мы не так часта с імі сутыкаемся, правільна? Гэта таму, што яны самі трымаюцца на дыстанцыі, не ўступаюць у блізкі кантакт. У лесе ваўкі любяць ляжаць уздоўж пратаптаных людзьмі дарог, каб кантраляваць, што адбываецца. Але яны проста назіраюць, схаваўшыся, гэта не паляванне, яны не будуць вас адсочваць і ўвогуле падыходзіць. Маладыя бываюць больш цікаўнымі, вось тыя могуць выйсці з хованкі, але таксама не пойдуць да вас блізка. Ведаю гісторыю пра тое, як малады воўк ішоў за чалавекам на пэўнай адлегласці, бо так ён спазнаваў наваколле, вывучаў паводзіны чалавека. Трошкі прайшоў – і вярнуўся. Калі вы ўсё ж убачылі ваўка, то проста спакойна ідзіце прэч ад яго, не бяжыце, не рабіце рэзкіх рухаў, якія могуць падацца пагрозлівымі.

– Ці магчымая сітуацыя, што ваўкі збіраюцца пад хутарам, атачаюць яго і выюць, як у фільмах?

– Ніколі пра такое не чуў (смяецца). Я не ўяўляю, што ваўчыная зграя можа атачыць чыёсьці жытло і трымаць аблогу. Гэта фантастычна гучыць.

– А што тычыцца бяспекі хатніх жывёлаў, то якія парады вы можаце даць? Як воўк увогуле сябе паводзіць, калі шукае ежу? Ці можа ён зрабіць падкоп у хлеў, напрыклад?

– Не, ваўкі так не робяць. Яны ўвогуле не любяць закрытыя прасторы, будынкі. Я працую ў зоне ЧАЭС, стаўлю там фотапасткі, каб сачыць за жывёламі, і магу сказаць, што нават у закінутыя кароўнікі, дзе і дзвярэй няма, воўкі амаль не ходзяць – такое вельмі рэдка можна пабачыць. Там бегаюць лісы, іншыя жывёліны – але ваўкі амаль ніколі не прыходзяць. Нават не ўяўляю, што воўк можа рабіць падкоп, каб трапіць у памяшканне. Можна страціць толькі тую жывёлу, за якой дрэнна даглядаеш. Часцей за ўсё ваўкі забіваюць і ядуць сабакаў, якіх сяляне не кормяць і на ноч адпускаюць шукаць ежу па ваколіцах. Таксама ядуць цялят і авечак. А вось дарослых кароваў не чапаюць і чамусьці баяцца.

Звычайна ваўкі не палююць побач з чалавекам, але ёсць і так званыя сінатропныя ваўкі, якія спецыялізуюцца на харчаванні хатняй жывёлай. Аднак гэта адбываецца ў тых мясцовасцях, дзе ў дзікай прыродзе звычайная здабыча ваўкоў (лось, алень, казуля) мае нізкую колькасць ці адсутнічае зусім. Як правіла, гэта адбываецца па віне чалавека праз браканьерства і звышмерны промысел капытных жывёлаў. Самі ваўкі не ў стане падарваць папуляцыю капытных, і гэта добра відаць у Чарнобыльскай зоне, дзе алені і лосі, асноўныя аб'екты харчавання ваўкоў, маюць высокую колькасць. Калі дзікіх капытных дастаткова, то ваўкі будуць харчавацца самі і да людзей не пойдуць. І, дарэчы, лісы нашмат часцей шкодзяць у гаспадарцы – могуць нават удзень скрасці курыцу.

– А што яшчэ, акрамя неразумнага палявання чалавека, можа прымусіць ваўкоў наблізіцца да вёскі?

– Яшчэ адна праблема – гэта адчыненыя скотамагільнікі. Людзі самі прывабліваюць ваўкоў лёгкадаступнай ежай, а пасля негадуюць, што тыя бегаюць па вясковых вуліцах. Адзіночны воўк са спадарожнікавым ашыйнікам, за якім я назіраў, досыць часта наведваў скотамагільнік. Для гэтага яму даводзілася прабягаць па ўскраіне вёскі. І таму я раю тым, хто баіцца сустрэчы з ваўком, не абіраць хутары, што месцяцца побач са скотамагільнікамі, сметнікамі і іншымі месцамі канцэнтрацыі харчовых адкідаў.

Дзякуючы воўчаму блогу вы можаце больш даведацца пра жыццё ваўкоў, пра іх звычкі, патрэбы і праблемы. Чытаючы пра ваўчыны побыт ад першай асобы, пакрысе разумееш, што нашкодзіць людзям – зусім не ў спісе мэтаў гэтых істотаў.

Вядома, блог пішуць не самі ваўкі, а людзі, якія маюць доступ да апаратуры, што фіксуе жыццё некалькіх ваўкоў з Белавежскай пушчы. Тыя маюць адмысловыя ашыйнікі з GPS-перадатчыкамі, якія перасылаюць каардынаты іх блукання па лесе даследчыкам. Кропкі наносяцца на інтэрактыўную карту, а самыя цікавыя гісторыі з жыцця драпежнікаў публікуюцца.